به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، ساختمان قلعه والی در مرکز شهر ایلام، قلعه‌ای مسکونی - نظامی است که در زمینی به مساحت ۴۶۸۷ متر مربع احداث شده که از این مقدار زمین فضای سبزی در ضلع غربی متمایل به جنوب باقی مانده که مساحتی برابر ۱۷۹۲ متر مربع دارد.
این قلعه سه در ورودی در سه ضلع جنوب، شرق و غرب دارد که ورودی اصلی قلعه در ضلع جنوبی واقع است و با ۱۱ پله ۲۰ سانتی‌متری به داخل اتاق نگهبان و سپس با ۸ پله دیگر به کف حیاط مرتبط می‌شود. ورودی قلعه به سبک یونانی بنا شده است.
درهای دیگر قلعه خصوصی بوده یا برای تردد مهمان‌ها احداث شده‌اند و با راهروهای سرپوشیده به داخل حیاط قلعه مرتبط می‌شوند. در منتهی‌الیه درها دو هشتی وجود دارد و نور تعدادی از اتاق‌ها از آنجا تأمین می‌شود. این هشتی‌ها که داخل یکی از آنها حوض کوچکی وجود دارد به ۸ ضلع منظم تقسیم و با شکستگی در آجرهای دیوار و اجرای انواع قوس بر سر نعل درگاه‌ها و تزئینات آجری بالای آنها و اجرای طاق‌ضرب‌هایی در دیوار تزئین شده‌اند.
قلعه دو برج نگهبانی به‌صورت نیم‌دایره در رأس ضلع شمال شرقی و شمال غربی دارد و اطراف آن کنگره‌هایی برای قرار گرفتن نگهبان به منظور دیدبانی دارد و دارای تعدادی اتاق زیرزمینی است که به سبک خاصی ساخته شده و اشکالی هندسی در سقف دارد و با فضاهای سرداب‌مانندی به صورت زیرزمین با پوشش هلالی آجری تعبیه شده است.
نمای خارجی اضلاع مختلف قلعه که مشرف به حیاط است، به کمک ارسی‌ها و پنجره‌های چوبی تزئینی با شیشه‌های رنگی در فرم‌ها و اشکال منظم هندسی مزین شده است.
در تزئینات بیرونی از نمای خوشه‌گندمی آجرها استفاده از آجرهای رنگی در نماها و بالای قوس‌ها درهای چوبی قوسی‌شکل و همچنین روزنه‌های دید و شکل جالب توجه سردر مشخص است. وجود نرده‌های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای در تراس‌های سرپوشیده ضلع جنوب غربی همراه با پنجره‌های مشبک با شیشه‌های الوان و ارسی‌های قلعه و ستون‌های دایره‌ای با سرستون‌های منقوش در ایوان قوس‌های کمانی و تزئینی و کاربندی بالای آن با کاشی‌های رنگی درختان بلند و کهنسال کاج و سرو و چنار و توت و گلستانی از گل‌های محمدی و حوضی مستطیل‌شکل در صحن جلو قلعه از جمله تزئینات بیرونی قلعه هستند.
تزئینات فضای درونی آیینه‌کاری در سقف اتاق‌ها است که بقایایی از آن در یکی از اتاق‌های ضلع غربی که به نحو بسیار زیبایی اجرا شده و برجا مانده است. گچبری بر روی دیوارها و سقف اتاق شاه‌نشین در نقوش گل و گیاه اجرا شده و سنگ اداره نمای بیرونی دیوار از سنگ‌های تراشیده شده مستطیل‌شکل یا برجسته نشان دادن نقش‌های اسلیمی مختلف در نمای دیوار به کار رفته است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قلعه والی ایلام واقع شدن موزه مردم‌شناسی استان در این مجموعه است. طرح تبدیل بنای قلعه والی به موزه از سال ۸۵ آغاز و در چند مرحله تکمیل و مرمت شده است و این گنجینه که چند سالی است در قلعه والی ایلام برپا شده دربرگیرنده آداب و رسوم مناطق مختلف، پوشش اقوام استان، حرفه‌هایی چون کشاورزی، نمدمالی، خراطی، چیت‌سازی، گلیم و نمد و جاجیم و قالی‌بافی، زندگی در سیاه‌چادر، آیین عروسی و پیکره‌هایی از شخصیت‌های مختلف است که در سده‌های گذشته زندگی کرده‌اند.
این گنجینه به سبب تنوع غرفه‌ها و موضوع‌ها، مورد توجه خاص گردشگران و دوستداران فرهنگ ایران و ایلام قرار گرفته است، چراکه موزه مردم‌شناسی نماد فرهنگی استان برای شناساندن مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی، ارزش‌ها، اعتقادات و باورهای مردم ایلام در گذشته بوده است.
در حال حاضر موزه مردم‌شناسی شهر ایلام از غنی‌ترین موزه‌های تخصصی مردم‌شناسی است. معرفی اقوام کرد، لر، لک و عرب در اتاق‌های قلعه والی از بخش‌های مهم موزه است.
این موزه مردم‌شناسی غرفه‌های متنوع مردم‌شناسی و نمایش آیین‌ها و سنت‌های بومی و محلی ایلام دارد و سازمان در دوران تعطیلات نوروزی اقدام به برپایی نمایشگاه‌های سوغات و صنایع دستی استان در چندین تخته سیاه‌چادر محلی می‌کند و در آنها به شکل سنتی دوغ، شیرینی و نان محلی عرضه می‌شود که این در بازسازی فضای سنتی قلعه بسیار جلوه‌گر است.
با اجرای این برنامه‌ها و با حمایت مسئولان در استفاده از ظرفیت‌های متنوع استان نظیر قلعه والی می‌توان آداب و رسوم ایلام کهن را زنده نگه داشت و با برنامه‌ریزی صحیح همراه با مؤلفه‌های آن دوران در معرض دید گردشگران و مسافران قرار داد تا از نزدیک با سنت‌ها و تاریخ مردمان این سرزمین تمدن‌ساز بیشتر آشنا شوند.
عبدالمالک شنبه‌زاده، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایلام از آغاز مرمت و بازسازی قلعه والی توسط استادکاران سنتی با نظارت کارشناسان خبر داد و اظهارکرد: با اختصاص ۴۰۰ میلیون ریال از محل اعتبارات ملی، عملیات اجرایی مرمت و بازسازی بخش‌هایی از قلعه تاریخی والی که دچار فرسودگی شده‌اند، توسط استادکاران سنتی آغاز شده است.
وی گفت: عملیات اجرایی که برای مرمت قلعه والی (موزه مردم‌شناسی) شهر ایلام انجام می‌شود، شامل تعمیرات موضعی بخش‌های آسیب‌دیده، بندکشی دیوارها، آجرفرش پشت‌بام، سفیدکاری، نازک‌کاری، رنگ‌آمیزی در و پنجره و ... است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایلام تصریح کرد: قلعه والی یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی استان و مربوط به دوران قاجار است و مهم‌تر از همه اینکه این قلعه محل موزه مردم‌شناسی و نمادی از فرهنگ و هنر است.
شنبه‌زاده بیان کرد: قلعه والی در زمینی به مساحت ۴۶۸۷ متر مربع احداث شده که از این مقدار زمین، فضای سبزی به مساحت ۱۷۹۲ مترمربع در ضلع جنوبی باقی مانده است، بنای قلعه والی به شماره ۱۷۹۸ در ۱۹ خرداد ۷۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
نظر شما